Najczęściej słyszymy o urlopie wypoczynkowym, jednakże to nie jedyny urlop, jaki możemy otrzymać, bo może być on także: okolicznościowy, bezpłatny, na szukanie pracy, na żądanie, macierzyński i tacierzyński oraz wychowawczy. Kiedy mamy prawo wziąć urlop i w jakim wymiarze?
Dzięki naszemu obszernemu poradnikowi będziesz dobrze poinformowany co do tego z jakich urlopów możesz korzystać.
Termin urlopu jest nam powszechnie znany, słowo to uwielbiają pracownicy, gdyż oznacza czas wolny od świadczenia pracy na rzecz pracodawcy. Kwestie urlopowe są regulowane przepisami kodeksu pracy. Musimy pamiętać o tym, iż możemy wnioskować o udzielenie urlopu, jednakże niekoniecznie pracodawca musi nam go udzielić. Urlop przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. W przypadku umów cywilno-prawnych np. umowy o dzieło czy umowy zlecenie nie może być mowy o urlopie. Jeśli nasz pracodawca będzie chciał nam zapłacić za nieobecność wynikającą z urlopu to wtedy ewentualne wynagrodzenie nie będzie regulowane przepisami prawa, a jedynie waszymi ustaleniami.
Urlop wypoczynkowy – kiedy i na jakich waunkach?
Nasz ulubiony rodzaj urlopu, który przysługuje, jeśli jesteście zatrudni w ramach umowy o pracę. Celem takiego urlopu jest odpoczynek i regeneracja sił, jednakże w praktyce różnie z tym bywa, bo dla niektórych czasu urlopu sprowadza się do remontu mieszkania czy pracy na działce.
Dla pracowników istotną kwestią jest fakt, ile dni wolnych od pracy im przysługuje. Jeśli wasz staż pracy wynosi mniej niż 10 lat to macie 20 dni urlopu, w przypadku stażu co najmniej 10 letniego macie prawo do 26 dni urlopu. Za urlop przyjmuje się dni robocze (nie wlicza się sobót, niedziel oraz świąt). Staż pracy liczony jest łącznie (także pracę u innego pracodawcy), włącza się do niego także okres nauki w przypadku uczniów i studentów:
• zasadniczej lub innej równorzędnej szkole zawodowej to dodatkowe 3 lata do stażu,
• średniej szkole zawodowej – 5 lat,
• średniej szkole zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
• średniej szkole ogólnokształcącej – 4 lata,
• szkole policealnej – 6 lat,
• szkole wyższej – 8 lat.
Pamiętajcie, że lata nauki nie sumują się, zatem osoba, która ukończyła liceum ogólnokształcące i studia ma doliczone tylko 8 lat (przypisane do szkoły wyższej).
Twój pracodawca powinien uszanować przepisy kodeksu prawa pracy, w którym zapisano, iż jedna część urlopu powinna wynosić nie krócej niż 14 dni kalendarzowych ciągiem. Pozostały urlop możesz wykorzystywać w krótszych okresach w terminach, według własnego uznania. Istotne jest również, iż to Ty -pracownik decydujesz o tym, jak podzielisz przysługujący Ci urlop – jednakże Twój pracodawca musi wyrazić na to zgodę. Zazwyczaj w firmie dużo wcześniej jest opracowywany plan urlopowy, tak aby urlopy poszczególnych pracowników współgrały ze sobą i nie przynosiły szkody dla zakładu pracy.
Wypłata w czasie urlopu nie różni się niczym od tej, którą zazwyczaj dostajesz. W momencie gdy firma rozwiązała z Tobą umowę lub nastąpiło jej wygaśnięcie – umowa na czas określony, to za niewykorzystany urlop musisz otrzymać zostać wypłacony ekwiwalent.
Urlop bezpłatny – kiedy można go uzyskać i co oznacza?
Prośba o urlop bezpłatny może być podyktowana innymi przesłankami niż wypoczynek. Nie ma ograniczeń, co do długości takiego urlopu – może to być miesiąc, dwa, pół roku, a nawet cały rok. Jak sama nazwa wskazuje w tym czasie nie otrzymasz wynagrodzenia za pracę, ale także nie możesz zostać zwolniony. Co więcej, pracodawca nie może zmusić Cię do przejścia na taki urlop, np. gdy firma ma problemy finansowe. Urlop bezpłatny może zostać wykorzystany także na rzecz pracy u innego pracodawcy, ale musisz mieć pisemne pozwolenie zakładu pracy, gdzie jesteś zatrudniony.
Urlop macierzyński – jakiej długośći?
Wszystkie panie, które są zatrudnione, a urodziły dziecko mają prawo do urlopu macierzyńskiego. Dzięki niemu mogą „dojść do siebie” po porodzie oraz zapewnić opiekę nowo narodzonemu maluszkowi. Urlop ten jest w pełni płatny (płaci ZUS), a jego długość zależy od tego, ile dzieci kobieta urodziła podczas jednego porodu (20 dni lub od 31 do 37 tygodni). Standardowo – gdy na świat przyszło tylko jedno dziecko to wynosi on 20 tygodni. Gdy urodzą się bliźnięta lub też większa liczba dzieci w czasie jednego porodu okres urlopu macierzyńskiego (podstawowego) może wynosić od 31 do 37 tygodni. Później rodzice (mama lub tata) mogą przejść na urlop rodzicielski trwający do 32 tygodni w przypadku jednego dziecka oraz do 34 tygodni w przypadku większej liczby dzieci urodzonych w czasie jednego porodu. Łączny wymiar urlopu w przypadku urodzenia jednego dziecka może wynosić nawet do 52 tygodni.
Warto wiedzieć, iż po wykorzystaniu przez matkę co najmniej 14 tygodni tego urlopu, urlop może zostać przekazany na rzecz ojca – tzw. urlop tacierzyński. Urlop macierzyński można wykorzystać również przed planowaną datą porodu, jednak nie może to być wcześniej niż 6 tygodni przed planowaną datą porodu. Wraz z zakończeniem urlopu macierzyńskiego pracodawca jest zobowiązany, aby pracownica powróciła na wcześniej zajmowane stanowisko.
Urlop tacierzyński – Tato opiekuje się dzieckiem
Obecnie coraz więcej świeżo upieczonych rodziców dzieli się obowiązkami po narodzinach malucha i zarówno mama, jak i tata wykorzystują przysługujące im urlopy. Aby ojciec mógł przejąć część urlopu przysługującego matce, musi na niego przejść bezpośrednio po tym jak ona z niego zrezygnuje i nie może to nastąpić wcześniej niż po upływie 14 tygodni urlopu. Urlop tacierzyński, podobnie jak macierzyński zapewnia 100% wynagrodzenia. Powracający pracownik po takim urlopie ma zagwarantowane wcześniej zajmowane stanowisko pracy (lub równorzędne).
Urlop ojcowski – czym sie różni od urlopu tacierzyńskiego?
Nie należy mylić go z urlopem tacierzyńskim. Przysługuje on ojcom, których dziecko nie ukończyło 24. miesiąca życia. Obowiązuje także ojca adopcyjnego, jednakże w tej sytuacji 24 miesiące są liczone od chwili uprawomocnienia się decyzji o przysposobieniu. Wniosek o urlop należy złożyć pracodawcy co najmniej 7 dni przed jego planowanym rozpoczęciem. Wraz z nim załączamy skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub prawomocnego postanowienia sądu oraz zaświadczenie, że taki urlop nie został wykorzystany wcześniej. Długość urlopu to 14 dni kalendarzowych. Jest on pełnopłatny i według potrzeb i uznania ojca może zostać podzielony na dwie części po 7 dni, które nie muszą następować od razu, jedna po drugiej.
Urlop rodzicielski
Kolejną możliwością, jaką mają rodzice po narodzinach dziecka jest urlop rodzicielski. Gdy zostanie wykorzystany cały urlop macierzyński, to po nim można przejść na rodzicielski. Pamiętajcie, iż mogą z niego skorzystać oboje rodzice. Jego długość wynosi do 32 tygodni w przypadku jednego dziecka oraz do 34 tygodni w przypadku większej liczby dzieci urodzonych w czasie jednego porodu. Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo, podzielić na części (każda część nie może być krótsza niż 8 tygodni), lub też wydzielić 16 tygodni urlopu, które zostanie zagospodarowane najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym nasza pociecha ukończy 6. rok życia.
Urlop wychowawczy – kiedy i na jak długo można go wziąć?
Pracujesz w danej firmie przynajmniej od pół roku i niestety nie ma kto zająć się Twoim dzieckiem?
W takiej sytuacji masz prawo wziąć bezpłatny urlop wychowawczy, którego długość może wynosić nawet do 3 lat. Warunkiem jest jedynie wiek dziecka – nie może być ono starsze niż 6 lat. Pamiętaj, iż na każde dziecko przysługuje Ci osobny urlop. W trakcie urlopu wychowawczego nie możesz zostać zwolniony (wyjątkami jest upadłość firmy oraz naruszenie obowiązków pracowniczych – zwolnienie dyscyplinarne). Po zakończeniu urlopu musisz powrócić na swoje stanowisko (lub równorzędne).
Prawo do corocznego zwolnienia z pracy w związku z wychowywaniem dziecka
Rodzice opiekujący się dziećmi mają także prawo do 2 dni zwolnienia z pracy w związku z wychowaniem dziecka – warunkiem jest fakt, iż dziecko musi mieć nie więcej niż 14 lat. Mogą oni sami zdecydować, kiedy wezmą wolne oraz czy będzie to cały dzień czy też podzielą go na godziny (16 godzin do rozdysponowania).
Urlop na żądanie – na awaryjne sytuacje
Masz nagle do załatwienia jakąś pilną sprawę i z dnia na dzień potrzebujesz wziąć urlop? Wtedy przyda się urlop na żądanie. Każdemu pracownikowi, posiadającemu prawa urlopowe przysługują 4 dni, są to jednak dni należące do urlopu wypoczynkowego. Urlop na żądanie możemy zgłosić nawet w tym samym dniu: mailowo lub telefonicznie. Pracodawca pod groźbą kary (do 30 tys. zł) ma obowiązek udzielenia Ci takiego wolnego.
Urlop okolicznościowy
Okazją do skorzystania z urlopu okolicznościowego, jak sama nazwa wskazuje są różne wydarzenia – zarówno te radosne (ślub, narodziny dziecka), jak i smutne (śmierć członka rodziny). W zależności od sytuacji, długość urlopu okolicznościowego waha się od 1 do 2 dni.
• 1 dzień – w przypadku ślubu dziecka pracownika lub zgonu i pogrzebu jego brata, siostry, teścia, teściowej, dziadka, babci, lub innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką
• 2 dni – w przypadku ślubu pracownika lub urodzenia się dziecka pracownika, bądź w przypadku zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, matki, ojca, ojczyma lub macochy.
Za taki dzień wolny wynagrodzenie uiszcza pracodawca.
Urlop zdrowotny – dla kogo i w jakim wymiarze?
Ten rodzaj urlopu przysługuje wyłącznie określonym grupom zawodowym, np. nauczycielom, aby mogli podratować i podleczyć swoje zdrowie. Aby nauczyciel mógł przejść na taki urlop musi przepracować minimum 7 lat w szkole i być zatrudnionym w pełnym wymiarze godzin oraz ma umowę na czas nieokreślony bądź został zatrudniony na podstawie mianowania. Długość urlopu zdrowotnego wynosi 1 rok. Podstawą do rozpatrzenia wniosku o urlop zdrowotny jest orzeczenie lekarskie potwierdzające konieczność rekonwalescencji.
Oprócz nauczycieli z prawa do urlopu zdrowotnego mogą skorzystać także:
• sędziowie (maksymalnie na okres 6 miesięcy, zgodę wydaje Minister Sprawiedliwości),
• prokuratorzy (maksymalnie na okres 6 miesięcy, zgodę wydaje prokurator generalny),
• policjanci (jednorazowo maksymalnie 6 miesięcy, łącznie maksymalnie 18, zgodę wydaje przełożony właściwy w sprawach osobowych na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej).
Urlop na poszukiwanie pracy
Otrzymałeś wypowiedzenie umowy o pracę (z co najmniej 2 tygodniowym okresem wypowiedzenia) i teraz niestety musisz szukać innego zatrudnienia? Zgodnie kodeksem pracy masz prawo otrzymać płatne zwolnienie na poszukiwanie pracy. Jego długość jest uzależniona od długości okresu wypowiedzenie: jeśli są to 2 tygodnie lub 1 miesiąc – przysługują Ci 2 dni robocze, natomiast gdy okres ten wynosi 3 miesiące to otrzymasz 3 dni robocze.
Urlop szkoleniowy
Mówi się, iż człowiek powinien się przez całe życie uczyć, dlatego jednym z przywilejów pracowników jest urlop szkoleniowy, z którego możesz skorzystać gdy podnosisz swoje kwalifikacje zawodowe z własnej inicjatywy za zgodą pracodawcy lub z inicjatywy pracodawcy. Ile dni może wynosić taki urlop?
Gdy przygotowujesz się do egzaminu eksternistycznego, maturalnego oraz potwierdzającego kwalifikacje zawodowe to możesz wziąć 6 dni wolnego, w momencie pisania pracy dyplomowej oraz przygotowywania się i przystąpienia do egzaminu dyplomowego urlop szkoleniowy wynosi 21 dni.
W tym czasie masz zachowane prawo do wynagrodzenia. Urlop szkoleniowy nie pomniejsza liczby urlopu wypoczynkowego, jest on od niego niezależny.
Jak widzicie, możliwości urlopowych jest naprawdę wiele, dlatego warto wiedzieć, jakie prawa i przywileje przysługują Ci jako pracownikowi zatrudnionemu w ramach umowy o pracę.
Na naszym blogu będziemy się skupiać szczególnie na przyjemnych urlopach – wakacjach, feriach, długich weekendach, itp. – wszystkich tych przyjemnościach, które możecie robić w czasie wolnym od pracy.
